Większe uprawnienia rad nadzorczych po nowelizacji kodeksu spółek handlowych

13 października 2022 r. weszła w życie nowelizacja, która wprowadziła do prawa spółek handlowych nowe rozwiązania w postaci uregulowania prawa koncernowego, zwanego też prawem holdingowym, rozszerzenia uprawnień rad nadzorczych w spółkach kapitałowych oraz wprowadzenia zasady „Business Judgement Rule” w zakresie odpowiedzialności członków organów spółek. Jakie zmiany wnosi nowelizacja?

Prawo holdingowe

Unormowanie prawa holdingowego dotyczącego grupy spółek polega w szczególności na zmodyfikowaniu definicji spółki dominującej – nowa definicja grupy spółek oznacza podmiot, na który składają się spółka dominująca oraz spółki od niej zależne, które dla realizacji wspólnego celu gospodarczego kierują się wspólną strategią. Stosunek zależności wynika z treści umowy o zarządzanie spółką zależną lub z przekazywania zysku przez taką spółkę spółce dominującej.

Grupa spółek stanowi rodzaj szczególnego stosunku dominacji i zależności, który należy odróżnić od uregulowanego dotychczas ogólnego stosunku dominacji i zależności. Uczestnictwo w grupie spółek, o których mowa w nowelizacji, ma charakter dobrowolny.

Aby zmiany w przepisach znalazły zastosowanie do spółek należących do grupy spółek, spółki te muszą spełnić pewne wymogi. Pierwszym z nich jest konieczność podjęcia przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej uchwały w przedmiocie uczestnictwa w grupie spółek, z jednoczesnym wskazaniem spółki dominującej. Kolejno, zarówno spółka dominująca, jak i spółki zależne, powinny ujawnić uczestnictwo w grupie spółek w Rejestrze Przedsiębiorców KRS.

Podmioty uczestniczące w grupie spółek, oprócz swojego indywidualnego interesu, będą musiały kierować się również interesem grupy spółek, o ile nie będzie to zmierzać do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Spółce dominującej przysługuje uprawnienie do wydawania spółkom zależnym wiążących poleceń w ramach grupy spółek w zakresie prowadzonej przez daną spółkę zależną działalności i jej funkcjonowania w obrocie prawnym. Spółki zależne co do zasady będą obowiązane do wypełniania poleceń wydawanych im przez spółkę dominującą.

Uprawnienia rad nadzorczych

W ramach zmian przewidziano również poszerzenie uprawnień rad nadzorczych w spółkach kapitałowych poprzez rozszerzenie obowiązków informacyjnych zarządu spółki oraz wprowadzenie możliwości zawierania przez rady nadzorcze umów z doradcą do spraw badania dokumentacji i działań spółki.

Kolejną istotną zmianą jest wzmocnienie pozycji rady nadzorczej na skutek uszczegółowienia jej kompetencji oraz wprowadzenia dodatkowych środków nadzoru. Przewidziano możliwość powołania przez radę nadzorczą doradcy, który będzie uprawniony do badania poszczególnych działań podejmowanych przez spółkę, a także do badania majątku spółki. Zarząd będzie zaś obowiązany do przedstawienia i udostępnienia wszelkich niezbędnych do badania informacji oraz dokumentów.

Co więcej, rada nadzorcza w spółce dominującej sprawuje nadzór nad realizacją interesu grupy spółek. Wskazany obowiązek jest związany z możliwością wyrażenia wobec zarządu oraz zarządów spółek zależnych żądania przedstawienia dokumentów rachunkowych, finansowych oraz wszelkich innych niezbędnych dokumentów, w celu wykonania kontroli przez radę nadzorczą.

Zasada biznesowej oceny sytuacji

Do kodeksu spółek handlowych wprowadzono również znaną z obszaru prawa anglosaskiego zasadę biznesowej oceny sytuacji „Business Judgement Rule”, zgodnie z którą możliwe jest zwolnienie członków organów spółek z odpowiedzialności za szkody wyrządzone spółce przez decyzje organów, które okażą się błędne, o ile organ działał zgodnie z ustalonymi standardami.

Przedmiotowa zasada uwzględnia biznesową ocenę sytuacji w zakresie ustalenia odpowiedzialności członków organów w spółkach za szkody wyrządzone spółce w związku z wykonywaniem obowiązków przez organ. Działanie zarządu zgodne z ustalonymi standardami jest okolicznością zwalniającą zarząd z odpowiedzialności odszkodowawczej, nawet jeżeli na skutek podjętych działań spółce została wyrządzona szkoda.

Reasumując, wprowadzone na mocy nowelizacji zmiany mają istotne znaczenie w szczególności dla podmiotów funkcjonujących w ramach grup spółek oraz spółek podejmujących decyzje o znacznym ryzyku finansowym. Jednocześnie dzięki większym uprawnieniom przysługującym radom nadzorczym najprawdopodobniej dojdzie do zwiększenia aktywności tego organu.

Kancelaria Ślisz-Sandecka Kozioł & Partnerzy