Venture Capital po zmianie ustawy

W znowelizowanej ustawie wskazano, że fundusz inwestycyjny zamknięty może zostać utworzony jako fundusz portfelowy, który będzie emitować certyfikaty inwestycyjne. Te certyfikaty, zgodnie z zapisami statutu funduszu, będą mogły być wprowadzone do obrotu na rynku regulowanym lub do alternatywnego systemu obrotu, pod warunkiem, że fundusz będzie inwestował swoje aktywa wyłącznie zgodnie z określonymi zasadami opisanymi w artykule 182 Ustawy. W tym zakresie przewidziano dwie możliwości konstrukcji portfela: po pierwsze, fundusz może działać jako portfel indeksowy, gdzie skład papierów wartościowych w portfelu odzwierciedla zawartość indeksu rynku regulowanego; po drugie, fundusz może przyjąć strukturę portfela bazowego, w którym skład portfela jest precyzyjnie określony w statucie funduszu, jednak nie jest oparty na konkretnym indeksie.

Nowe ograniczenia dla ASI – zahamowanie rozwoju rynku VC

Działalność alternatywnych spółek inwestycyjnych (ASI) i podmiotów zarządzających (ZASI) została poddana nowym ograniczeniom. ASI nie mogą być oferowane klientom detalicznym, chyba że klient – osoba fizyczna – spełnia kryteria klienta profesjonalnego. Ponadto, wprowadzono zakaz dla ASI uniemożliwiający im zaciąganie pożyczek od osób fizycznych, podpisywanie innych umów o podobnym charakterze oraz emitowanie obligacji lub innych papierów wartościowych, które nie są prawami uczestnictwa ASI – w stosunku do osób fizycznych.

UKNF uważa, że udział w inwestycjach związanych z ASI jest zbyt ryzykowny dla klientów detalicznych, zwłaszcza dla osób fizycznych, które często nie zdają sobie sprawy z wysokiego poziomu ryzyka związanego z takimi inwestycjami. Bezpieczeństwo klienta detalicznego zostało postawione wyżej niż rozwój rynku inwestycji VC, w efekcie czego wprowadzono generalny zakaz oferowania ASI klientowi detalicznemu. Zmiany ustawowe prawdopodobnie skutkować będą poważnym ograniczeniem działalności na rynku spółek inwestycyjnych (ASI). Istniejące już ASI napotkają trudności w pozyskiwaniu nowych inwestorów, co może prowadzić do zmniejszenia liczby nowych ASI na rynku. Obecnie to osoby fizyczne dominują jako inwestorzy w ASI. Wprowadzone ustawą ograniczenia wpłyną istotnie na grono potencjalnych inwestorów, tym samym hamując rozwój rynku VC.

Jednocześnie, obserwacja rozwijającego się rynku ASI w Polsce wykazuje, że istnieje grupa klientów detalicznych, którzy dysponują doświadczeniem i wiedzą w zakresie dokonywania inwestycji, jednocześnie dysponując środkami finansowymi i świadomością wysokiego ryzyka, związanego z tego typu inwestycjami. Dla takich osób zaproponowano rozwiązanie, które polega na wprowadzeniu możliwości uzyskania statusu “klienta profesjonalnego” w celu nabycia praw uczestnictwa w ASI. Co istotne, aby zdobyć ten status, klient detaliczny musi zostać zweryfikowany przez zarządzającego ASI pod kątem wiedzy i doświadczenia, a także musi wpłacić co najmniej 60 tysięcy euro tytułem wkładu do ASI. Jest to nowość wobec obecnie funkcjonujących ASI, gdzie Inwestorzy commitowali swoje wkłady, a nie zamrażali swoje środki na okres istnienia Funduszu.

Zdaniem UKNF, ASI często finansują swoją działalność poprzez pożyczki od osób fizycznych, co powoduje obciążenie tychże osób ryzykiem. W ślad za myślą przewodnią KNF – ochroną interesów konsumentów – ustawa wprowadza zakaz zaciągania przez ASI pożyczek od osób fizycznych czy też zawierania przez ASI umów o podobnym charakterze z klientami detalicznymi. Celem zmian ustawowych jest ograniczenie możliwość obciążania niedoświadczonego konsumenta ryzykiem związanym z inwestycjami.

Pozostałe zmiany

Zmiany w przepisach dotyczą m.in dokumentów związanych z wpisem do rejestru zarządzających ASI. Wprowadzono także obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez podmioty zarządzające ASI, działające na podstawie wpisu do rejestru.

Ponadto, nowelizacja Ustawy określiła procedury dotyczące postępowania w sytuacji, gdy umowa na zarządzanie portfelem inwestycyjnym ASI lub jego częścią została zawarta przez zewnętrznego zarządzającego, jednak zezwolenie na prowadzenie takiej działalności wygasło lub zostało cofnięte. W takiej sytuacji, obowiązki wynikające z zarządzania portfelem inwestycyjnym ASI lub jego częścią przechodzą na depozytariusza. Wprowadzono także możliwość wykreślenia z rejestru zarządzających ASI takiego podmiotu, który nie uiścił opłaty za wpis pomimo uzyskania stosowanego wpisu. Procedura ta będzie wykonywana przez KNF.

W znowelizowanej Ustawie zmieniono także przepisy dotyczące funduszy portfelowych, umożliwiając stworzenie krajowych ETF (Exchanged Traded Funds). Nowe krajowe ETF mają być oparte na konstrukcji funduszu inwestycyjnego zamkniętego. Na polskim rynku fundusze indeksowe ETF (które w innych krajach działają jako fundusze otwarte) będą nadal funkcjonować jako fundusze zamknięte, chociaż z pewnymi uproszczeniami. Wydaje się, że powyższe rozwiązanie stanowi znaczne ograniczenie dla rodzimego rynku.

Co także istotne, zwiększono możliwości łączenia FIZ (funduszy inwestycyjnych zamkniętych) przez przejęcie albo scalenie dwóch lub więcej funduszy w ramach nowego funduszu. Nowelizacja dała także możliwość FIZ nabywania nieruchomości do portfela inwestycyjnego także po okresie dostosowawczym (przy czym nie może to spowodować naruszenia limitów inwestycyjnych czy niezgodności z ustawą lub statutem).

Ustawa wprowadziła także zmianę w zakresie obowiązku informacyjnego. Dotychczas możliwe było zasięganie informacji o banku depozytariuszu od TFI, obecnie natomiast możliwe będzie uzyskanie informacji bezpośrednio od tego podmiotu.

W ramach zmian ustawowych zwolniono dystrybutorów z obowiązku przekazywania comiesięcznego wykazu czynności TFI.

Wejście zmian w życie i ważny termin dla funduszy portfelowych

Wszystkie opisane zmiany wejdą w życie w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia nowelizacji, z wyjątkiem niektórych przepisów dotyczących danych uczestników funduszy inwestycyjnych zamkniętych, które będą obowiązywać po upływie 9 miesięcy od ogłoszenia ustawy zmieniającej. Fundusze portfelowe, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności przed dniem wejścia w życie nowelizacji, będą miały 6 miesięcy na dostosowanie swojego statutu do nowych przepisów.

Nie tędy droga

Zmiany w przepisach i wynikające z tego ograniczenie dostępności ASI dla większości inwestorów spowodują, że ci zainteresowani inwestycjami będą zmuszeni poszukać alternatywnych możliwości lokowania swojego kapitału.

Obecność osób chętnych inwestować w ASI wskazuje na istnienie grupy inwestorów, którzy szukają bardziej innowacyjnych i perspektywicznych opcji niż tradycyjne inwestycje, takie jak lokaty czy obligacje. Jednakże, eliminacja ASI z rynku może skutkować tym, że ci inwestorzy nie powrócą do tradycyjnych form inwestowania, ale będą szukać innych możliwości. W ocenie Kancelarii, bardziej odpowiednim podejściem do przyświecającego ustawodawcy celu – ochrony inwestorów -konsumentów, byłoby wprowadzenie minimalnych wymogów informacyjnych, szczególnie dla tych inwestorów, którzy decydują się na bardziej zaawansowane, tym samym bardziej ryzykowne strategie. Proces zmiany „statusu klienta” (na klienta profesjonalnego) powinien być bardziej precyzyjny z jasno określonymi kryteriami, które inwestor musiałaby spełnić. Wprowadzenie obowiązkowego i szczegółowego informowania inwestorów o ryzyku związanym z inwestowaniem w ASI, z uwzględnieniem różnych kategorii lokat, które ASI może nabywać, również byłoby wartościowe.

Nie ulega wątpliwości, że bezpieczeństwo inwestorów detalicznych jest istotne, jednak równolegle należałoby unikać restrykcyjnych regulacji, które skutkują tym, że inwestorzy zaczną szukać alternatywnych, czasami nawet bardziej ryzykownych inwestycji. Wydaje się, że ważne byłoby znalezienie równowagi między ochroną inwestorów a zachowaniem swobody wyboru inwestycji. Dbając o właściwe zabezpieczenia i informację dla inwestorów, można by stworzyć bardziej sprzyjający klimat dla rozwoju rynku ASI. Wydaje się także, że wprowadzenie omawianych zmian, w szczególności nowych ograniczeń dla ASI skutkować może rozpoczęciem procesu inwestycji poza granicami kraju.

Kancelaria Ślisz-Sandecka Kozioł & Partnerzy